Op maandag 8 juni 2020 zijn in Den Haag weer een aantal journalistieke producties bekroond met een Tegel. De winnaar in de categorie Pionier (jong talent) was het artikel ‘Politie manipuleert misdaadcijfers’ van Jolanda van de Beld, Albert Bergstra, Eline Huisman, Anouk Kootstra en Linda van der Pol. Een productie waaraan via een enquête was bijgedragen door 1.480 NPB-leden. In het bondsblad verscheen onderstaande samenvatting.
Van september 2018 tot en met maart 2019 verdiepte een team onafhankelijke journalisten van Platform Investico zich in de betrouwbaarheid van de Nederlandse criminaliteitscijfers. Belangrijk onderdeel van hun onderzoek was een digitale enquête onder de leden van de NPB, waaraan 1.480 collega’s meededen. Daarnaast werden tientallen personen geïnterviewd (politiemedewerkers, experts, criminologen, politici, advocaten en slachtoffers) en stapels rapporten en artikelen bestudeerd.
Het eindresultaat was een acht pagina’s tellend artikel in De Groene Amsterdammer van 14 maart 2019, getiteld ‘Smileys scoren, platlullen en downgraden’. Centrale stelling: de cijfers over de dalende criminaliteit in Nederland kloppen niet. Ze worden kunstmatig laag gehouden door de organisatorische structuur van de Nationale Politie en de chronische onderbezetting binnen het korps. Die leidt ertoe dat strafbare feiten buiten de boeken blijven en agenten geen andere keuze hebben dan daaraan mee te werken.
Sinds eind 2014 is bijna de helft van alle vijfhonderd politiebureaus gesloten. In Oost-Nederland bijvoorbeeld 71 van de 105 bureaus. De meeste zijn vervangen door politieposten, die vaak maar een paar dagdelen per week geopend zijn. Een agent vertelt dat het aantal aangiften van fietsendiefstal in zijn gemeente spectaculair daalde nadat twee bureaus waren gesloten. ‘De leiding complimenteert ons dan voor ons goede werk. Maar ik denk dan: nee, er zijn niet minder diefstallen, alleen minder aangiften.’ De politie heeft het liefst dat mensen online aangifte doen. Maar dat kan alleen met een DigiD-account, en in april 2017 werd daar ook een sms-authenticatie aan toegevoegd. Dat jaar waren er 40.000 aangiften minder dan normaal. ‘Het wordt burgers veel te lastig gemaakt. Anders zouden er veel meer zaken binnenkomen’, zegt een agente uit Amsterdam.
Wie in persoon aangifte wil doen, moet bij de meeste bureaus een afspraak maken en kan dan met veel geluk een week later terecht. Zo’n volhardende burger kan bij de balie alsnog ontmoedigd worden om aangifte te doen. ‘Platlullen’, wordt dat genoemd, of kortweg ‘een PL’etje’. Zestig procent van de respondenten zegt dat ontmoediging door agenten voorkomt. Dat gebeurt noodgedwongen: er is simpelweg geen tijd en mankracht om aangiften op te pakken. Verwerk je de aangifte toch, dan kan een zaak zonder verder onderzoek ‘op de plank’ belanden. Eind 2018 onthulde de NOS dat de politie dat jaar meer dan 16.000 zaken had stopgezet vanwege gebrek aan rechercheurs. Voor een reëel beeld zou je daar dus de zaken van alle ‘platgelulde’ aangevers bij moeten optellen.
Groene Amsterdammer
Het registeren van aangiften gebeurt in het programma Basisvoorziening Handhaving (BVH), in de wandelgangen beter bekend als Bijzonder Veel Handelingen. Het programma staat namelijk bekend als zeer gebruiksonvriendelijk en tijdrovend. Er wordt al enkele jaren gebouwd aan een nieuw systeem, maar volgens het korps zal dat pas over vijf jaar klaar zijn. Een voormalige IT-beheerder meldde de onderzoekers dat in afwachting daarvan niet meer aan BVH wordt gesleuteld, ondanks ‘duizenden verzoeken om aanpassingen’.
Minder bureausMinder aangiften
Bij het invoeren van een delict kun je kiezen uit bijna zevenhonderd categorieën. Zo bestaan er 65 verschillende soorten diefstal en is er zakkenrollerij/tassenrollerij met én zonder geweld – wat dan weer iets anders is dan straatroof. Wie bij twijfel steun zoekt in het Wetboek van Strafrecht komt bedrogen uit. BVH gebruikt andere termen voor mogelijke misdaden dan het wetboek. Wie goed wil registreren moet vooral creatief zijn, vertelde een collega de onderzoekers, om te bedenken waar een feit ‘deze keer eens onder zal vallen’. Een makkelijke uitweg is om er dan maar een J30 (algemene mutaties) of E40 (afhandeling overige meldingen) van te maken. Zo verdwijnt (kleine) criminaliteit in vage restcategorieën.
Verouderde ICT