Een mand met alleen goede appels

Waarschijnlijk schop ik alleen al door deze opening tegen flink wat interne en externe schenen. Dat is dan jammer, maar misschien is het ook wel de enige manier om de (onbewuste) veroorzakers en gedogers op het andere been te krijgen. Laten zij zich dus vooral aangesproken voelen!

Etnisch profileren
Nee, ik geloof niet dat de Nederlandse politie een racistische organisatie is. En ik heb (dan ook) een enorme hekel aan het gemak waarmee je als agent tegenwoordig beschuldigd wordt van etnisch profileren. De laatste jaren krijg ik als ik op straat iemand aanspreek of controleer steeds vaker luidkeels van hem te horen dat ik dat alleen maar doe omdat ik een racist ben. In zijn opwinding vergeet de aangesproken burger dan de omgeving ook even mede te delen dat hij een flinke staat van dienst heeft op het gebied van inbraken, overvallen, zedendelicten of ander crimineel gedrag.

Profileren hoort bij het politiewerk; het is een van de technieken waarmee we de samenleving zo veilig mogelijk proberen te houden. Is de kritiek over etnisch profileren en ander racistisch gedrag door politiemensen dan onterecht? Nee, er zijn helaas collega’s die zich daar op een gegeven moment schuldig aan (gaan) maken – en daar dan de nodige ruimte voor krijgen.

‘Everybody gotta be good’
Komt hun gedrag in de publiciteit, dan is een veelgehoorde reactie dat het slechts gaat om een paar rotte appels. Maar daarmee leggen we als politie in de 21-ste eeuw de betrouwbaarheidslat voor onszelf te laag. Zoals de Amerikaanse stand-up comedian Chris Rock het ooit zo mooi zei: ‘I know it’s hard being a cop, but some jobs can’t have bad apples. In some jobs everybody gotta be good.’ Voor politiemensen geldt hetzelfde als voor piloten, aldus Rock: ‘American Airlines can’t be like ‘most of our pilots like to land, we just got some bad apples that like to crash into mountains.’

Niet geschikt voor politiewerk
Je hebt helaas mensen die ervan overtuigd zijn (geraakt) dat niet alle mensen in gelijke gevallen gelijk behandeld moeten worden. In hun ogen is er niets mis mee om leden van groepen met een bepaald kenmerk – etnische afkomst, geslacht, seksuele oriëntatie, leeftijd, lichamelijke of geestelijke gezondheid – te discrimineren, pesten en vernederen. In mijn ogen horen mensen met die overtuiging niet bij de politie thuis en daarnaast is het in strijd met je ambtseed of belofte. Koester je eenmaal dat soort meerderwaardigheidsgedachten, dan kun je geen politiewerk (meer) doen. En nee, het is onmogelijk dat je professioneel genoeg bent om die overtuiging in werktijd ‘uit te zetten’. Iemand die niet tegen bloed kan gaan we ook niet als chirurg aan het werk zetten.

Normen en waarden rechtsstaat
Handelen op basis van de overtuiging dat sommige mensen minder waard zijn dan anderen en dus naar hartenlust gekleineerd mogen worden is niet alleen schofterig, maar in een aantal gevallen ook gewoon strafbaar. Dat is niet verbazingwekkend, want het gaat in tegen de meest elementaire normen en waarden van onze rechtsstaat – het sociale contract dat politiemensen bij uitstek horen te respecteren en professioneel te verdedigen.

‘Foute grappen’
Je hebt ook collega’s die wel eens met racisme en seksisme flirten vanuit een zekere behoefte aan sarcastische en zwarte humor. Ik ben zelf ook zo iemand; zeker na een reeks heftige incidenten en meldingen ben ik tot bijzonder lompe grappen in staat. Vorig jaar mocht ik voor zo’n exemplaar nog op gesprek komen bij mijn leidinggevende. En terecht! Collega’s die durven op te staan tegen ‘foute grappen’ of andere sociaal ongewenst gedrag hebben mijn steun. En hopelijk ook de jouwe, want dit is iets dat we samen moeten doen.

Denken in mensen
Waar we echt voor moeten (blijven) waken is dat we individuen te nonchalant in een hokje plaatsen en vervolgens doen alsof allerlei vooroordelen op hem of haar van toepassing zijn. ​​​​​​​Sportjournalist Frits Barend ​​​​​​​bevestigde die noodzaak onlangs bij Op1 met een indrukwekkend verhaal over zijn ouders tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij vertelde dat hun gezin door een Nederlander was verraden en door een Duitser gered. Moraal: denk niet in groepen, denk in mensen.

Vooroordelen
Natuurlijk begrijp ik ook wel dat dat makkelijk praten is als je keer op keer te maken krijgt met personen van dezelfde etnische afkomst in combinatie met bepaalde criminaliteitsvormen. Maar ook de verwerking van die ervaringen verloopt anders als we ons met zijn allen bewust worden van dit risico en het bespreekbaar maken. Het wortelschieten van vooroordelen kan dan allicht voorkomen worden. De werkgever heeft hier ook een verantwoordelijkheid in. Hij moet integere klokkenluiders beschermen, goede nazorg bieden na heftige meldingen en het gesprek aangaan om er alles aan te doen dat een collega door ons heftige werk extremistische gedachten krijgt.

Politie voor iedereen
Hoe maken we de politie voor iedereen? Daar hangen veel vragen onder. Hoe houden we de politiezorg toegankelijk voor heel de samenleving? Hoe stellen we de teams samen? Hoe belangrijk vinden we diversiteit op de werkvloer? Is er voldoende (sociale) ruimte voor mensen met een arbeidsbeperking en PTSS bij de politie? Hoe zorgen we ervoor dat de hoofdagent die geen machogedrag laat zien toch brigadier kan worden? Doen we voldoende tegen pesten? Is de huidige manier van disciplineren bij ongepast racistisch gedrag redelijk? En laten we deze ook niet vergeten: hoe pakken we racisme en discriminatie door burgers tegen politieagenten aan. Allemaal zaken waarover we intern en extern goede gesprekken moeten voeren en duidelijke afspraken moeten maken.

Werken bij de politie is fantastisch en onoprechte kritiek krijgen is niet leuk. Maar politiewerk is en blijft mensenwerk en van oprechte kritiek kun je veel leren – ook over jezelf! Mijn oproep is dan ook: laten we aan de slag gaan en samen de verantwoordelijkheid op ons nemen voor die mand met alleen maar goede appels!

Ik vraag niemand om woke te worden of geitenwollen sokken aan te trekken en bomen te gaan knuffelen. Wel kunnen we veel bereiken als iedereen zijn sociale antennes maximaal uitschuift en voortaan zijn mond opentrekt bij het signaleren van ongewenst gedrag op de werkvloer. Het is tijd dat we samen onze maatschappij en onze organisatie wat mooier maken door ons uit te spreken en op te staan tegen het discrimineren, sociaal uitsluiten of publiekelijk vernederen van burgers of andere collega’s. Doe je mee?

----------------

Koen Simmers is hoofdbestuurder van de Nederlandse Politiebond. Hij werkte twaalf jaar in het blauw in de eenheid Zeeland-West-Brabant. Tegenwoordig werkt hij in Den Haag als adviseur bij de staf korpsleiding, daarnaast werkt hij een aantal diensten per maand op straat in Tilburg en omstreken.