Agenten gaan nieuwjaarsdiensten ontwijken

Op basis van hun eigen ervaringen is er volgens veel agenten maar één conclusie mogelijk. Door het huidige vuurwerkbeleid in combinatie met de personeelstekorten bij de politie is het tijdens oud en nieuw op veel plekken ondoenlijk om het vuurwerkvandalisme onder controle te krijgen. Mede daardoor is het risico dat hulpverleners lopen op gezondheidsschade enorm gestegen. Deze ontwikkeling rechtvaardigt volgens meer dan 60 procent van de deelnemers aan de NPB-enquête dat de politie in bepaalde dreigende situaties een stap terug moet doen om dan in ieder geval de eigen veiligheid en gezondheid maar te waarborgen.

Vooralsnog melden bijna vier op de tien NPB-leden (37 procent van de respondenten) van plan te zijn de daad bij het woord te voegen. Zij zullen voortaan geen diensten meer draaien tijdens oud en nieuw. Nog eens 18 procent meldt zijn bereidheid daartoe te laten afhangen van de vuurwerkmaatregelen die de politiek in 2025 neemt. 

Deze en andere uitkomsten van de NPB-enquête schragen de dringende oproep van NPB-voorzitter Nine Kooiman aan de politiek na de jaarwisseling 2024/2025. ‘Politiemensen voelen onvoldoende rugdekking vanuit Den Haag. Ze zijn het zat dat politici steeds weer met dezelfde schijnoplossing komen: meer handhaving op vuurwerkgebied. Met de huidige regelgeving is handhaven rondom de jaarwisseling sowieso bijzaak geworden. Voor veel agenten ligt de prioriteit dan op niet gewond raken of zelfs overleven op straat. Het is echt hoog tijd dat de politiek zijn verantwoordelijkheid als overheidswerkgever onder ogen ziet.’

Kooiman: ‘Waar wacht de politiek op? Een wetsvoorstel voor een algeheel verbod op het verkopen en afsteken van consumentenvuurwerk ligt al klaar. Volgens de huidige planning zal daarover in de tweede week van februari een debat in de Tweede Kamer plaatsvinden.’

NPB-LEDEN OVER WERKEN RONDOM DE JAARWISSELING

Flink wat deelnemers aan de enquête schetsen desgevraagd een onthutsend beeld van hun ervaringen in de aanloop naar en tijdens de jaarwisseling 2024/2025. 

‘Dit was mijn veertiende nachtdienst met Oud & Nieuw. Vroeger genoot ik ervan, het was een drukke nacht, soms een verzetje, gezelligheid met buurtbewoners en een mooie dienst met collega's. Maar elk jaar zie ik het geweld en het gebruik van explosieven toenemen. Ik ben nu als de dood dat me iets overkomt, blijvende gehoorschade of letsel waardoor een deel van mijn lichaam geamputeerd moet worden. Inmiddels heb ik een jong gezin, dan ga je wat meer nadenken. Ook werk ik steeds vaker met jonge, onervaren collega’s van wie ik de veiligheid niet kan waarborgen. Dat doet iets met je mind set. Misschien durf ik wel te stellen dat ik elk jaar een stukje banger word.’ 

‘Ik ben nu drie jaar op rij bekogeld. Dit jaar was zo extreem dat ik echt even dacht: hoe ga ik hier levend uitkomen.’ 

‘Het is een hartstikke leuke en gezellige dienst, maar ik ben wel altijd bang dat er collega's gewond raken. Dat is eerder ook gebeurd. Collega's zijn belaagd, in een hinderlaag gelokt en met vuurwerk bekogeld. Ik ben altijd opgelucht als we bij de debriefing nog compleet en gezond zijn. Dat is absoluut niet vanzelfsprekend.’ 

-------------------------

Veiligheid in gevaar
Desgevraagd verklaren opmerkelijk veel collega’s (44 procent van de respondenten) op basis van hun eigen ervaringen dat de politie in de huidige omstandigheden eigenlijk niet in staat is burgers tijdens de jaarwisseling burgers voldoende te beschermen.

‘We zijn met te weinig collega's om ervoor te zorgen dat mensen geen last hebben van vuurwerk. Optreden tegen excessen lukt amper, door een gebrek aan slagkracht.’

‘Dit was voor het eerst in 40 jaar bij de politie – en meer dan 30 diensten op Oudejaarsnacht –  dat ik met pijn in mijn buik aan deze ME-inzet begon. Ik maakte me heel veel zorgen over het welzijn van de collega’s waar ik leiding aan ging geven. Mijn briefing was volledig gericht op veiligheid en mijn absolute doel was iedereen zonder letsel en zonder tinnitus op 1 januari 2025 om 07.00 uur terug te zien. Ik heb de commandanten meegegeven dat als het vuurwerkgeweld te gek werd de ME zou omkeren en de burgers dan dus niet langer de bescherming kon/ging/wilde bieden die ze logischerwijs van de politie mogen verwachten.’ 

‘We gaan aanhoudingen uit de weg omdat we anders geen personeel meer op straat hebben. Ook is er geen gespecialiseerd vervoer geregeld voor het zware illegale vuurwerk dat we rondom de jaarwisseling in beslag nemen. Daardoor moeten wij dat in sommige situaties noodgedwongen zelf maar verplaatsen - met alle risico’s van dien.’ 

‘Vanwege je eigen veiligheid stap je vaak niet uit de auto. Je wordt dan bekogeld door jongeren met zwaar vuurwerk.’ 

‘Ik werk in een stad met meer dan 100.000 inwoners. Dan kan ons korps niet iedereen beschermen. We kunnen niet overal tegelijk zijn.’

‘Er is veel te veel aan de hand tijdens de jaarwisseling om de burgers voldoende hulp van de politie te bieden.’

----------------------------

Eigen veiligheid voorop
Meer dan 60 procent van de respondenten vindt zelfs dat de politie in bepaalde dreigende situaties een stap terug moet doen om de eigen veiligheid te waarborgen. Sommigen voegen daar meteen aan toe dat dit wel volledig tegen de roeping van de politiemensen in gaat en dus eigenlijk helemaal niet wenselijk is: ‘Ik ben en blijf 24/7 politieagent. Maar ik hoop wel dat mijn collega’s en ik in staat worden gesteld dit werk zo gezond en veilig mogelijk te doen.’

‘Tegen sommige vormen van geweld zijn wij in de basispolitiezorg niet opgewassen. Dat geldt bijvoorbeeld voor bekogeld worden met zwaar vuurwerk. Wanneer bij jou een cobra in je kraag belandt, dan is het gewoon afgelopen.’

‘Zoals we in het begin van de dienst zeiden: We brengen onze eigen schoenen thuis.’

‘Ik vind het heel erg dat we dit moeten overwegen, want we willen de burger zo veel mogelijk veiligheid bieden. Maar als we moeten handhaven met één hand op onze rug, dan gaat eigen veiligheid voor  en moeten we misschien op die manier een statement maken.’ 

‘Ja, eigen veiligheid gaat voor. Zo niet, dan loopt onze organisatie letterlijk en figuurlijk leeg.’ 

‘Wanneer pakken de politiek en de korpsleiding hun verantwoordelijkheid?’ 

‘Als onze stap vooruit niet gesteund en beloond wordt door politiek en rechtspraak, laten we dan voor onszelf kiezen!’

-----------------------------------

Nieuwjaarsdienst ontwijken
Vooralsnog melden bijna vier op de tien NPB-leden (37 procent van de respondenten) van plan te zijn de daad bij het woord te voegen. Zij zullen voortaan geen dienst meer draaien tijdens oud en nieuw. Nog eens 18 procent meldt zijn bereidheid daartoe laten afhangen van de vuurwerkmaatregelen die de politiek in 2025 neemt.  

‘Hele lange dienst en bang voor gehoorschade.’ 

‘Ben er klaar mee om als mikpunt te dienen. Eerst een vuurwerkverbod en meer mensen voor handhaving.’

‘Politiemensen zijn geen kanonnenvoer. Dan maar even wat later optreden met wat meer schade tot gevolg.’

‘De overheid heeft de mogelijkheid om maatregelen te treffen, maar doet dat niet. Ik wil niet de dupe zijn van een falend overheidsbeleid.’

‘Voorheen was het een feestje en zorgde jij dat iedereen het naar zijn zin had. Als het uit de hand liep, herstelde je snel de orde en was het weer een feestje. Nu lijkt het meer een vrijbrief voor sommigen om hulpverleners te bekogelen en te proberen hen pijn te doen.’

‘Het gevaar wordt onderschat. Ik ga gewoon werken, maar mijn gevoel zegt: liever niet.'

NPB-voorzitter Nine Kooiman kijkt van deze mix aan emoties niet vreemd op. ‘Het geweld wordt elk jaar heftiger. Agenten vragen zich steeds vaker af of zij dit nog wel willen. Ze worden letterlijk bekogeld met extreme projectielen en voelen zich alsof ze in een oorlogsgebied zijn beland. Dan vind ik het nogal wat dat de werkgever – maar meer nog de minister, want die kan hierin het tij keren – nog steeds accepteert dat politiemensen in dit soort extreme situaties worden ingezet.’

-----------------------------

Politieke verwaarlozing
Driekwart van de respondenten (75 procent) liet weten zich niet gesteund te voelen door de politiek als het gaat om het beperken van hun gezondheidsrisico’s van de collega’s die rondom de jaarwisseling moeten werken op straat.

‘Elk jaar is het weer hetzelfde liedje, en ik loop al veertig jaar mee in deze organisatie. Elk jaar weer raken er collega's gewond tijdens Oud en Nieuw . Elk jaar weer is het kabinet geschokt en roept dat het zo niet langer kan. Maar er gebeurt niets.’

‘Politici hebben geen idee wat politieagenten doorstaan tijdens zo een dienst. Her gevoel dat ons leven niets waard is komt naar boven.’

‘We lopen al jaren achter de feiten aan. Je ziet het nu ook met de oproep voor een vuurwerkverbod. Zestig procent van de burgers wil dat en alle hulpverleningsorganisaties smeken erop. Maar het geld dat met de verkoop wordt opgehaald is belangrijker. Het vertrouwen dat de politiek de burger/overheidsmedewerker op één zet is al lang niet meer aanwezig.

‘Er wordt gekozen voor een halfslachtig beleid. Vuurwerkverboden in enkele gemeenten hebben totaal geen zin. Als de verkoop van vuurwerk gewoon doorgaat valt er niet tegen te handhaven.’

‘We nemen een glas, doen een plas en alles blijft zoals het was. Er komt nog steeds niets terecht van zwaardere straffen voor mensen die de hulpverleners lastig vallen, het blijft bij grote woorden.’

----------------------------------------

Te weinig bescherming werkgever
Hoe denken politiemensen over de inzet van de korpsleiding voor zo veilig mogelijke werkomstandigheden rondom de jaarwisseling? Een kwart (23 procent) van de ondervraagden had op dat punt een of meer kritische noten te kraken.

‘Beslissingen worden vaak vanuit de eenheidsleiding genomen, maar die zijn soms onvoldoende bekend met de daadwerkelijke gevaren en de impact op collega's.’

‘Helemaal schrijnend is dat gewond geraakte collega's hele lange procedures met hun eigen werkgever/opdrachtgever moeten aangaan om schadevergoeding te krijgen.’

‘Op het politieke speelveld zou de korpsleiding steviger moeten inzetten om een vuurwerkverbod voor elkaar te krijgen in combinatie met burgemeesters van de diverse gemeenten.’

‘Nog steeds structurele problemen met C2000 waar niets mee wordt gedaan. Bepaalde gebieden hebben geen dekking waardoor communicatie onmogelijk is en de veiligheid van collega's in het geding komt.’

Opvang
Over de beschikbare opvang van medewerkers die met fysiek en/of verbaal geweld zijn geconfronteerd oordeelt een ruime meerderheid (82 procent) positief.

Uitrusting
Over de uitrusting met beschermingsmiddelen voor oren, ogen en handen was een krappe helft van de respondenten (47 procent) goed te spreken.

Flink wat deelnemers oordeelde negatief over de communicatiemiddelen, met name het C2000-systeem. Een derde van de respondenten (34 procent) was tijdens de jaarwisseling geconfronteerd met haperingen en storingen in de communicatie.

Training en voorlichting
Ook op trainings- en voorlichtingsgebied zien veel politiemensen nog ruimte voor verbetering: slechts de helft van de respondenten (51 procent) blijkt zichzelf voldoende getraind en voorgelicht te vinden voor hun inzet rondom de jaarwisseling.

NPB-voorzitter Nine Kooiman: ‘In de huidige verkorte opleiding wordt veel minder aandacht besteed aan het optreden in dit soort massale situaties. We hebben onze (nieuwe) politiemedewerkers te beschermen tegen het excessieve geweld en daarin is volop trainen enorm belangrijk.’