Ook dit jaar zijn agenten weer meer tijd kwijt aan de opvang van mensen in psychische verwarring. Noodgedwongen sluiten ze hen nog geregeld op en moeten ze meer geweld tegen hen gebruiken dan ze zouden willen. Dat blijkt uit een onderzoek van Platform Investico onder 1.076 NPB-leden. Bondsvoorzitter Jan Struijs: ‘De mate waarin de politie met deze kwetsbare mensen te maken krijgt, zegt niet veel goeds over onze beschaving.’
De invoering van de Wet Verplichte Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) in januari 2020 heeft helaas niet geleid tot de gehoopte verbeteringen in de zorg en daardoor ook niet tot een verminderde belasting van de politie. De onderzoeksjournalisten Catrien Spijkerman en Emy Koopman publiceerden afgelopen week over hun bevindingen in Trouw en De Groene Amsterdammer. Op vrijdag 16 oktober gaf NPB-hoofdbestuurder Nine Kooiman een interview over het onderwerp in .
Spijkerman en Koopman spraken tijdens hun onderzoek ook uitgebreid met Koen Simmers, inmiddels twaalf jaar werkzaam bij de politie, brigadier in de eenheid Zeeland-West-Brabant en ook lid van het NPB-hoofdbestuur. In het omgaan met verwarde personen voelt hij zich tekortschieten. ‘Ik kan wel praten met mensen, daar heb ik ook een training voor gehad, maar hier ben ik niet voor opgeleid, ik ben geen psycholoog. Bovendien zie ik er met mijn wapen ook snel uit als de vijand.’ Dan kan het vreselijk uit de hand lopen, zoals Simmers meermalen meemaakte. ‘Een inbreker of geweldpleger houdt al snel op als je hem eenmaal hebt, maar een verwarde persoon die in jou iets heel dreigends ziet, blijft zich verzetten, die is zich letterlijk aan het doodvechten.’
Sinds 1 januari 2020 is de Wet verplichte GGZ van kracht: een wet die gedwongen zorg regelt voor mensen met een psychische stoornis die een gevaar zijn voor zichzelf of anderen. ‘De nieuwe wet zou betere zorg moeten opleveren. Daardoor zou de politie minder werk krijgen op dat terrein, omdat de zorgpartners meer aan zet zijn’, zegt Margot Snijders, beleidsadviseur voor de politie Amsterdam. Maar helaas: de ondervraagde agenten blijken in 2020 zelfs vaker dan vorig jaar geconfronteerd te zijn met verwarde personen bij wie zij ook psychische problematiek vermoeden. ‘Vanzelfsprekend zijn agenten geen psychologen, en zullen zij niet altijd correct inschatten dat er ook een stoornis is. (…) Maar dat de agenten wederom een stijging ervaren, laat zien hoe hopeloos de situatie voor hen is.’
Maar liefst 87 procent is het eens met de stelling dat zij steeds dezelfde mensen terugzien. Driekwart voelt zich daardoor met regelmaat ‘machteloos’. In plaats van met boeven vangen zijn agenten naar eigen inschatting gemiddeld een derde van hun tijd kwijt aan de opvang van personen met verward gedrag. Meer dan de helft van de agenten meldt bovendien regelmatig meer geweld tegen deze mensen te (moeten) gebruiken dan ze zouden willen. ‘Wij knokken vaak met mensen die gewoon ziek in hun hoofd zijn’, zegt een brigadier uit Limburg. ‘Echt triest dat het zover is gekomen.’
Geen psycholoog
Velen missen het stroomstootwapen (taser) als optie tussen de pepperspray en het vuurwapen. ‘Geweldsmiddelen en trainingen bieden niet voldoende houvast om het hoofd te bieden aan wat er nu speelt’, schrijft een teamchef uit Amsterdam. ‘Hierdoor lopen steeds meer collega’s fysiek en mentaal klappen op.’
Toenemend aantal confrontatiesNoodgedwongen geweldgebruik
Een belangrijk knelpunt voor de politie is het vervoer van personen in psychische verwarring. Al in 2016 kondigde toenmalig korpschef van Amsterdam, Pieter-Jaap Aalbersberg, aan daarmee te willen stoppen als deze mensen geen strafbaar feit hadden gepleegd. Niet alleen had de politie in zo’n geval eigenlijk geen wettelijke bevoegdheid om iemand op te pakken, maar ook was het vaak niet humaan omdat het dwangvervoer de psychische verwarring alleen maar groter maakte. De nieuwe wet biedt die wettelijke basis alsnog, maar de politie wist een toelichtende tekst af te dwingen waarin staat dat de ggz verantwoordelijk is voor het vervoer. De politie zou volgens deze nieuwe afspraken ‘alleen indien dat noodzakelijk is’ ter ondersteuning kunnen worden ingeschakeld. Altijd vergezeld door een hulpverlener.