De Tweede Kamer is in december 2011 akkoord gegaan met een veel te optimistisch kabinetsplan voor de Nationale Politie, dat vooral op bezuinigingen was gericht en te weinig op praktische haalbaarheid. Door de vanuit de politiek opgelegde tijdsdruk en financiële druk ontstonden al snel conflicten tussen de korpschef en de minister van Veiligheid en Justitie, die naar buiten toe de schone schijn bleven ophouden. In die krampachtige situatie hebben zij en andere hoofdrolspelers zich schuldig gemaakt aan ongewenst en onverantwoordelijk gedrag. Dat is volgens de NPB de analyse die je kunt maken op grond van het vandaag gepubliceerde rapport van de commissie-Ruys.
De commissie meldt dat zij geen bewijzen heeft gevonden voor omkoping van de (voorzitter van de) centrale ondernemingsraad door de korpsleiding/korpschef Gerard Bouman, maar constateert wel dat het werk van de COR plaatsvond in ‘uitzonderlijke omstandigheden’. De ruime faciliteiten, het gedogen van onverantwoorde uitgaven, de persoonlijke leningen aan de voorzitter, het negeren van door hem begaan plichtsverzuim in privétijd en het fors verhogen van zijn salaris roepen veel vragen op. Of naar de antwoorden op die vragen verder gezocht gaat worden en op welke manier, dat is nu aan de volksvertegenwoordigers in de Tweede Kamer.
NPB-voorzitter Jan Struijs: ‘De commissie-Ruys suggereert dat zich al vanaf 2012 ernstige aanvaringen voordeden tussen korpschef Bouman en minister Opstelten. Blijkbaar had Bouman zijn opdracht onderschat en ontdekte hij tot zijn chagrijn dat Opstelten het nieuwe korps in de media wel graag extra taken oplegde (meer tijd en aandacht voor high impact crime, kinderporno, jeugdproblematiek, verwarde personen, cybercrime), maar niet van plan was zich politiek hard te maken voor extra tijd, mensen of middelen.’
De NPB had dat al lang door. Struijs: ‘Op zijn eigen verzoek hebben wij de minister in het najaar van 2012 een uitgebreide reactie op de plannen gestuurd, waarin we waarschuwden voor de aangetroffen zwakke plekken en risico’s. Zo vonden wij het nogal onverstandig om het budget van het nieuwe korps vooraf alvast flink te verlagen vanwege de efficiencywinst die op termijn verwacht werd. Maar ja, de politieke waan van de dag… In het definitieve inrichtings- en realisatieplan was nauwelijks iets van de NPB-adviezen terug te vinden. Dat weerhield Opstelten er overigens niet van om de Tweede Kamer doodleuk te melden dat de bonden hem hadden geholpen aan ‘waardevolle suggesties, waarvan ik een deel heb kunnen overnemen’.
Gevangen in een fataal verbond hebben minister Opstelten en korpschef Gerard Bouman naar buiten toe jarenlang de schone schijn opgehouden. Struijs: ‘Bouman is tot twee maanden voor zijn aftreden in 2015 blijven beweren dat hij de juiste man voor de klus was. De commissie-Ruys schetst een ander beeld: de korpschef lag vaak in de clinch met zijn omgeving, stelde zich dominant op, communiceerde slecht en was niet altijd aanspreekbaar op zijn gedrag en besluiten. Daardoor kwam hij al vanaf 2012 steeds meer alleen te staan binnen de korpsleiding. In die situatie heeft hij zich kennelijk laten verleiden tot veel persoonlijk contact (‘een-tweetjes’) én een groot vertrouwen in COR-voorzitter Frank Giltay.’
De commissie-Ruys concludeert dat dit intensieve contact voor beide mannen verkeerd heeft uitgepakt: gaandeweg begonnen ze bij het invullen van hun verantwoordelijkheden steeds meer verkeerde keuzes te maken. De korpschef oefende onvoldoende controle uit op het (financiële) doen en laten van de COR. De commissie stelt streng vast: ‘Tijdsdruk is hiervoor geen rechtvaardiging.’ Ook hield Bouman Giltay de hand boven het hoofd na meldingen van plichtsverzuim in privétijd en verstrekte hij hem desgevraagd een persoonlijke lening. De commissie noemt dit ‘onprofessioneel en ongepast’. Ook heeft ze geen goed woord over voor het besluit van Bouman om vlak voor zijn afscheid Giltay een forse salarisverhoging toe te kennen. Hierdoor ‘roept hij het beeld op van willekeur en persoonlijke begunstiging.’
Zwakke plekken en risico’sFataal verbondVerkeerde keuzes