Visie gevraagd!

Nog altijd lijkt de politiek zich niet te (willen) realiseren dat ze de kwaliteit van belangrijke maatschappelijke voorzieningen zoals onderwijs, zorg en veiligheid tientallen jaren heeft verwaarloosd – en wat daarvan inmiddels de schrijnende gevolgen zijn. Gevolgen waar ontelbare burgers dagelijks mee worstelen, niet in de laatste plaats de toegewijde professionals binnen het onderwijs, de zorg en de politie.

Mister Huishoudboekje
Een vos verliest wel zijn haren, maar niet zijn streken. Al sinds zijn aantreden in november 2017 doet het derde kabinet onder leiding van Mister Huishoudboekje Mark Rutte zijn best om zichzelf te profileren als een kabinet dat ‘flink’ investeert in het onderwijs en de politie. En het is waar: volgens het regeerakkoord wordt er in de loop van deze kabinetsperiode elk jaar een bedrag toegevoegd aan het onderwijs- en aan het politiebudget. Voor het onderwijs komt de structurele verhoging vanaf 2021 uit op 700 miljoen en voor de politie op 291 miljoen. Het zijn deze bedragen waaraan de ministers Slob en Grapperhaus ook steeds refereren: ‘We doen al heel veel!’

Oppervlakkig en willekeurig
Het parlement liet zich de afgelopen jaren door deze budgettaire verzekering in slaap sussen, maar de leraren gelukkig niet. Die zagen de afspraken in het regeerakkoord voor wat ze zijn: een oppervlakkige en vrij willekeurige poging om de pijnlijkste gevolgen van de bezuinigingen van de kabinetten Rutte I en Rutte II weg te masseren. Het was alsof je in tien jaar tijd een hele fruitmand hebt wegbezuinigd en dan als goedmakertje twee kiwi’s op tafel legt. ‘Kijk eens, twee hele kiwi’s! Daar zitten heel veel vitaminen in!’

Geen overtuigend antwoord
Mede door de aangekondigde staking van vandaag kwam het kabinet vorige week over de brug met een extra bedrag van 460 miljoen, waarmee de komende twee jaar de ergste pijn binnen het funderend onderwijs kan worden verlicht. Daarna mag het volgende kabinet het uitzoeken. Ik begrijp best dat de meerderheid van de leraren dit geen overtuigend politiek antwoord vindt op de door hen uitgezonden noodsignalen.

Doelbewuste keuzes maken
De kern van het probleem is volgens mij dat de onderwijsmensen ernaar snakken dat de politiek actief de verantwoordelijkheid (terug)neemt voor de kwaliteit van het funderend onderwijs. Dat betekent niet doodleuk (tijdelijk) meer geld overmaken als het in de sector hoorbaar begint te piepen en te kraken, maar doelbewuste besluiten nemen over bijvoorbeeld de maximale grootte van de klassen en de beloningsnormen. En daarna de extra kosten accepteren die die keuzes met zich meebrengen. Maar ja, met een paar van dat soort principiële keuzes praat je al gauw over een miljardeninvestering in het onderwijs – en daar hoef je bij een doorgewinterde neoliberaal als Mark Rutte natuurlijk niet mee aan te komen.

Vooral tijd kopen
En dus blijft het bij relatief bescheiden en vooral tijdelijke geldinjecties, bedoeld om tijd te kopen en de goodwill van het kabinet bij het grote publiek overeind te houden. Bij de leraren komt dat geld meestal niet terecht; het wordt door de werkgevers vooral uitgegeven aan innovatie, gebouwen en eigentijdse organisaties. Voor deze bestuurders hebben kleinere klassen, minder administratie, minder lessen en gelijke beloning voor gelijk werk minder prioriteit dan voor de leraren.

Regie en coördinatie ontbreken
Zoals leraar en lerarenopleider Ton van Haperen gisteren constateerde in NRC Handelsblad: ‘Het is niet anders. Het Nederlands algemeen vormend onderwijs bevindt zich in een systeemcrisis. Meer geld is dan als het oppompen van een lekke fietsband. Wat we nodig hebben, is regie en coördinatie.’ (…) Aanhoudende zorg over de kwaliteit van onderwijs is ook voor minister Slob zijn grondwettelijk vastgelegde taak. Die kwaliteit wordt door personeelstekorten en slecht bestuur elke dag een stukje minder. Maar ach, zo is het pas twintig jaar.’

Pappen en nathouden
De parallellen met de problemen bij de Nationale Politie liggen voor het oprapen. Ook op veiligheidsgebied is er volgens mij sprake van een systeemcrisis, waar de politiek nu al jaren op reageert door een afstandelijk pappen-en-nathoudenbeleid. Maar daarover een volgende keer weer meer. Deze blog is vooral bedoeld als een blijk van waardering voor de vastberadenheid van de leraren in het primair onderwijs. Zij laten vandaag weer eens zien hoe waardevol en indrukwekkend gezamenlijk actievoeren kan zijn. Politiepetje af!

Vroegsignalering
Vanuit veiligheidsperspectief is er overigens ook alle reden om aan te dringen op flinke investeringen in de kwaliteit van het onderwijs. Als leraren moeten werken in te grote klassen zorgt dat bijvoorbeeld voor te weinig vroegsignalering van jongeren met problemen. Dat verhoogt de kans dat deze kinderen niet tijdig de deskundige zorg en aandacht krijgen die ze nodig hebben en daardoor linksom of rechtsom terechtkomen in de criminaliteit. Ook vanwege deze maatschappelijke signaleringsfunctie van het onderwijs verdienen de stakende leraren de steun van de politieambtenaren.