Sociale veiligheid op de werkvloer
Je werk is van grote invloed op je mentale gezondheid. Haal je er energie, voldoening en plezier uit, dan bevordert dat je geestelijke flexibiliteit en incasseringsvermogen. Moet je dagelijks aan de slag onder een (te) hoge werkdruk of in een sociaal onveilige werkomgeving, dan kan dat je mentale veerkracht juist verlagen.
Dat laatste is voor politiemensen een riskante zaak. Politiewerk vereist een goed onderhouden mentale gezondheid. Toch is de werkdruk bij veel afdelingen al jaren (te) hoog: op straat, in de ondersteuning, bij de recherche. Het werk vraagt veel en een sociaal veilige werkomgeving is dan cruciaal om je werk goed te kunnen doen – of te kunnen blijven doen.
Het is dan ook belangrijk dat je als politiemedewerker niet (te lang) blijft rondlopen met confronterende ervaringen op de werkvloer. Vaak gaat het om kleine ergernissen, maar die kunnen zich opstapelen. Wat voor de een een grapje is, gaat voor een ander echt te ver. Mijn advies: praat erover.
Sociaal veilige werkomgeving
In een sociaal veilige werkomgeving kunnen medewerkers zichzelf zijn, gaat iedereen respectvol met elkaar om en mogen er ook fouten worden gemaakt. Een werk- of opleidingsomgeving is sociaal onveilig als je te maken krijgt met ongewenste omgangsvormen, zoals discriminatie, (seksuele) intimidatie, agressie/geweld en pesten. Ook roddelen, het achterhouden van informatie, ongelijke behandeling of uitsluiting zijn kenmerkend voor een sociaal onveilige werkomgeving.
Het gesprek aangaan
Idealiter vinden over gewenste en ongewenste omgangsvormen open gesprekken plaats. Het direct aanspreken van collega’s op ongewenst gedrag, met het verzoek om daarmee te stoppen, geeft de meeste duidelijkheid over wat als ongewenst wordt ervaren.
Ik denk terug aan de training van het NPB-personeel in het herkennen en omgaan met ongewenste omgangsvormen. De op ons losgelaten acteur ging doelbewust over mijn grenzen heen. Maar ook bij mij bleek het niet ingebakken om simpelweg te melden dat ik zijn gedrag vervelend vond en hem concreet te vragen ermee op te houden.
Dat is op zich niet erg. Een directe emotionele reactie kan de relatie ook verder onder druk zetten. Het goede gesprek kan ook op een later moment plaatsvinden. Het korps kent een netwerk van vertrouwenspersonen met wie je eerst vertrouwelijk kan praten en overleggen wat je met de situatie kan en wil doen. Als er ruimte is voor het goede gesprek kan veel leed worden voorkomen.
Voorbeeldfunctie
Het korps is als werkgever verantwoordelijk voor de sociale veiligheid op de werkvloer. Leidinggevenden hebben daarin een voorbeeldfunctie. Om een sociaal veilige werkomgeving te bevorderen moet het voor de werknemers duidelijk zijn wat het gewenste gedrag binnen de organisatie is en wat de verwachtingen van elkaar zijn.
Dit vereist dat er adequaat wordt opgetreden tegen ongewenste omgangvormen en discriminatie. Dat gebeurt bij de politie vooral in de vorm van disciplinaire onderzoeken, waarbij de betrokken medewerker wordt gestraft als plichtsverzuim wordt vastgesteld. In de praktijk is er dan al heel veel gebeurd, vaak over langere tijd. Ik hoop dat het lukt om meer aan de voorkant te komen. Ik denk dan concreet aan opleidingen en trainingen, maar ook aan een periodiek werkoverleg dat niet over het werk gaat maar over de sfeer en de onderlinge omgangsvormen.
Klachtencommissie
Helaas is de situatie soms zodanig onveilig dat een meer onafhankelijke interventie gewenst is. Lang niet iedereen weet dat politiemedewerkers sinds vorig jaar de mogelijkheid hebben om een officiële klacht in te dienen bij een landelijke klachtencommissie ongewenste omgangsvormen. Dat kan in overleg met een vertrouwenspersoon, maar ook op eigen houtje. Het kan direct, maar ook nadat de eerdere stappen niet het gewenste effect hebben gehad. De regeling geldt niet alleen voor de politiemedewerker maar ook voor anderen die werken of gewerkt hebben bij of voor de politie, zoals ingehuurd personeel, uitzendkrachten en stagiairs.
Binnen twee jaar
De termijn voor het indienen van een klacht is twee jaar. Bewandel je eerst andere wegen (zoals het goede gesprek, alleen of met een vertrouwenspersoon en/of de leidinggevende), dan gaat de termijn later in. Wat ik veel zie in situaties van sociale onveiligheid is dat de collega’s (indien mogelijk) uit een ongewenste situatie zo snel mogelijk vertrekken naar een andere baan – intern of extern. Lukt dat niet, dan zie je ook uitval door ziekte. En als de werkrelatie verstoord is vaak een herplaatsing op een andere plek en/of in een andere functie. Lang niet altijd komt de reden van vertrek boven tafel. Dat is jammer en daarom pleit ik ook voor goede (onafhankelijke) exitinterviews.
Door de ruime klachttermijn kun je na het vinden van een nieuwe veilige werkomgeving alsnog een melding maken en/of een klacht indienen. Zolang mensen nog in de werksituatie zitten waar de problemen zich voordoen is de drempel vaak (te) hoog.
Klacht vormvrij
De klachtenregeling is in praktische zin duidelijk en de klacht is vormvrij. De opgeschreven eigen ervaringen en belevingen vormen de kern van de klacht. Voor het indienen van de klacht is (dan ook) geen juridisch advies nodig. Ook niet voor de behandeling en de afdoening.
Ter ondersteuning van zijn leden heeft de NPB wel een brochure in de aanbieding waarin de aandachtspunten in de klachtenregeling op een rijtje zijn gezet. Een klachtenprocedure is namelijk enorm belastend – zowel voor de klager als de aangeklaagde. Het valt niet mee om je verhaal te doen en in de meeste gevallen valt het ook niet mee om te horen dat er een ander verhaal en een andere beleving tegenover staat.
Geen rechtspositionele gevolgen
Een klacht mag geen rechtspositionele gevolgen hebben voor de indiener en evenmin voor de aangeklaagde als de klacht ongegrond wordt verklaard. Dat is in de klachtenregeling uitdrukkelijk vastgelegd. Worden deze garanties niet waargemaakt, dan is het uiteraard wel zaak om aan te kloppen bij de juridische dienst van de NPB.
------------------------------------
Voorkomen dat leden door hun werk geestelijk in de knel komen. Dat beschouwt de NPB als een kerndoel van zijn vakbondswerk. Vandaar dat we een speciale digitale informatiebrochure hebben gemaakt over de klachtenregeling ongewenst gedrag bij de politie. Een handleiding voor collega’s die hun werkomgeving zo onveilig vinden dat ze zich genoodzaakt voelen daarover bij de werkgever een klacht in te dienen.
Deze NPB-brochure biedt een inhoudelijke samenvatting van de in 2023 ingevoerde Klachtenregeling ongewenste omgangsvormen politie en de contactgegevens van de NPB-eenheidsbestuurders. Je kunt hem downloaden door HIER TE KLIKKEN.